Tản mạn đôi vần thơ về phụ nữ
Lượt xem:
Tám mươi năm qua, ngày 20/10 tôn vinh người phụ nữ Việt Nam. Chúng ta đã nghe nhiều lời ngợi ca về phái nữ, về đặc trưng giới, về nhiều điều tốt đẹp của người phụ nữ truyền thống và hiện đại.
Trong không khí vui vẻ của ngày 20/10 năm nay, chúng ta hãy cùng cảm nhận vài nỗi niềm về giới nữ, khi gặp lại những vần thơ quen thuộc một thời.
Nói đến thơ về tâm tình phái nữ, chúng ta vẫn chẳng thể quên thi sĩ Xuân Quỳnh, con người nhan sắc và tài hoa, trong cuộc sống và cả trong thi ca.
Đã 22 năm trôi qua từ cái ngày định mệnh, tháng 8 năm 1988, cặp tác giả tài hoa Lưu Quang Vũ – Xuân Quỳnh ra đi, nhưng trong đời thường và trong dư luận văn chương, văn thơ của họ vẫn để lại dư âm vang vọng.
Trong số rất nhiều bài thơ trữ tình của Xuân Quỳnh, có một bài thật độc đáo với hình tượng thơ giản dị: đôi bàn tay. Bài thơ “Bàn tay em” của Xuân Quỳnh lấy cảm hứng từ những việc làm, nghĩ suy, lo toan, thương yêu của người mẹ, người vợ trong gia đình với những người thân yêu, gần gũi nhất.
Gia tài em chỉ có bàn tay
Em trao tặng cho anh từ ngày ấy
Những năm tháng cùng nhau anh chỉ thấy
Quá khứ dài là mái tóc em đen
Vui, buồn trong tiếng nói, nụ cười em
Qua gương mặt anh hiểu điều lo lắng
Qua ánh mắt anh hiểu điều mong ngóng
Anh nghĩ gì khi nhìn xuống bàn tay:
Bàn tay em ngón chẳng thon dài
Vết chai cũ, đường gân xanh vất vả
Em đánh chắt, chơi chuyền thuở nhỏ
Hái rau dền, rau rệu nấu canh
Tập vá may, tết tóc một mình
Rồi úp mặt lên bàn tay khóc mẹ.
Đường tít tắp không gian như bể
Anh chờ em cho em vịn bàn tay
Trong tay anh, tay của em đây
Biết lặng lẽ vun trồng gìn giữ
Trời mưa lạnh tay em khép cửa
Em phơi mền, vá áo cho anh
Tay cắm hoa, tay để treo tranh
Tay thắp sáng ngọn đèn đêm anh đọc
Năm tháng đi qua mái đầu cực nhọc
Tay em dừng trên vầng trán âu lo.
Em nhẹ nhàng xoa dịu nỗi đau
Và góp nhặt niềm vui từ mọi ngả
Khi anh vắng, bàn tay em biết nhớ
Lấy thời gian đan thành áo mong chờ
Lấy thời gian em viết những dòng thơ
Để thấy được chúng mình không cách trở…
Bàn tay em, gia tài bé nhỏ
Em trao anh cùng với cuộc đời em.
Trong thơ, Xuân Quỳnh đã thủ thỉ, đã tỉ tê với người đàn ông mình yêu thương. Có vẻ như thi sĩ không làm thơ mà đang trò chuyện. Trong câu chuyện nhỏ to ấy, chị kể lể những việc mình làm, chị miêu tả đôi bàn tay, chị nói ra những yêu thương, không giấu diếm…, nhưng cũng không “đao to búa lớn” hay kể công kể trạng gì. Đơn giản với Xuân Quỳnh, đó chỉ là: tâm tình để cho anh hiểu em!; mà không hiểu cũng không sao, có thể chỉ để thỏa nhu cầu giãi bày:cuộc sống, tình yêu thương của em là dành cho anh!. Chẳng phải vậy sao mà mở đầu bài thơ, chị đề cập:
Gia tài em chỉ có bàn tay
Em trao tặng cho anh từ ngày ấy.
Và đến cuối bài, chị lại nhấn mạnh tình cảm ấy trong giọng điệu da diết thương:
Bàn tay em, gia tài bé nhỏ
Em trao anh cùng với cuộc đời em.
Đôi bàn tay phụ nữ trong thơ Xuân Quỳnh mang ý nghĩa tượng trưng lớn: bàn tay biết chăm sóc, vỗ về; bàn tay biết nghĩ suy và cả biết nhớ nhung xúc cảm. Bàn tay em đâu chỉ là bàn tay đơn thuần, đó còn là khối óc, là trái tim. Và nếu như lấy ý của một câu ngạn ngữ phương Tây: “Đàn ông xây nhà, đàn bà xây tổ ấm”, thì đôi bàn tay trong thơ Xuân Quỳnh mang chức năng thật diệu kì: vun đắp nên hạnh phúc lứa đôi từ những điều thật bình thường, giản đơn mỗi ngày trong cuộc sống.
Và, nếu Xuân Quỳnh đằm thắm yêu thương, cháy bỏng yêu thương như thế, thì Lưu Quang Vũ cũng chẳng kém phần da diết. Bài thơ “Và anh tồn tại” của anh là một điển hình của thơ tình đôi lứa:
Giữa bao la đường sá của con người
Thành phố rộng, hồ xa, chiều nổi gió
Ngày chóng tắt, cây vườn mau đổ lá
Khi tàu đông anh lỡ chuyến đi dài
Chỉ một người ở lại với anh thôi
Lúc anh vắng người ấy thường thức đợi
Khi anh khổ chỉ riêng người ấy tới
Anh yên lòng bên lửa ấm yêu thương
Người ấy chỉ vui khi anh hết lo buồn
Anh lạc bước, em đưa anh trở lại
Khi cằn cỗi, thấy tháng ngày mệt mỏi
Em là sớm mai là tuổi trẻ của anh
Khi những điều giả dối vây quanh
Bàn tay ấy chở che và gìn giữ
Biết ơn em, em từ miền gió cát
Về với anh, bông cúc nhỏ hoa vàng
Anh thành người có ích cũng nhờ em
Anh biết sống vững vàng không sợ hãi
Như những nhà vườn, như người dệt vải
Ngày của đời thường thành NGÀY-Ở-BÊN-EM
Anh biết tình yêu không phải vô biên
Như tia nắng, chúng mình không sống mãi
Như câu thơ, chắc gì ai đọc lại
Ai biết ngày mai sẽ có những gì
Người đổi thay, năm tháng cũng qua đi
Giữa thế giới mong manh và biến đổi
“Anh yêu em, và anh tồn tại”
Em của anh, đôi vai ấm dịu dàng
Người nhóm bếp mỗi chiều, người thức dậy lúc tinh sương
Em ở đấy, đời chẳng còn đáng ngại
Em ở đấy, bàn tay tin cậy
Bàn tay luôn đỏ lên vì giặt giũ mỗi ngày
Đôi mắt buồn của một xứ sở có nhiều mưa
Ngọn đèn sáng rụt rè trên cửa sổ
Đã quen lắm, anh vẫn còn bỡ ngỡ
Gọi tên em, môi vẫn lạ lùng sao.
Lưu Quang Vũ cảm nhận rất rõ về những nỗi niềm tâm sự của người phụ nữ thân yêu trong gia đình. Để từ đó, Vũ đáp trả tình yêu thương bằng chính tình yêu thương. Vũ biết ngợi ca, biết hàm ơn, biết ghi nhận; và lớn hơn cả, anh biết chia sẻ cùng mẹ của các con anh.
Lời thương có ý nghĩa nhất mà Lưu Quang Vũ để dành gởi đến cho người bạn đời là: “Anh yêu em, và anh tồn tại!”.
Nghĩa là, Lưu Quang Vũ và Xuân Quỳnh, trong một đoạn đời bên nhau, đã rất hiểu nhau, và đã đồng hành đến tận cùng đoạn đường về với cõi hư vô.
Nhưng cho dẫu 22 năm qua họ đã không còn, thì thơ tình của họ vẫn còn mãi. Còn mãi chất nữ thắm thiết của Xuân Quỳnh, còn mãi niềm tin yêu thắm thiết của Lưu Quang Vũ, còn mãi thông điệp yêu thương họ gởi lại cho cuộc đời mà ở đó, sáng ngời và đằm thắm là hình ảnh người phụ nữ!
Hoàng Yến Phi
